Zaburzenia preferencji seksualnych

Termin „parafilia” używany jest niekiedy zamiennie z pojęciami: perwersja, zboczenie czy dewiacja i oznacza zaburzenie preferencji seksualnej. Dotyczy ono, w znacznym uproszczeniu, upośledzonej zdolności do podtrzymywania związków o charakterze emocjonalno-erotycznym. Wyróżniamy trzy kategorie zachowań parafilijnych:

1. podniecenie seksualne i preferencje dotyczące przedmiotów nieosobowych;
2. podniecenie seksualne i preferencje dotyczące sytuacji związanych z cierpieniem i upokarzaniem;
3. pobudzenie seksualne i preferencje dotyczące niedobrowolnych partnerów¹.

Przyczyny zaburzeń mogą mieć różne źródła, wśród których wymienia się m.in. niepełne bądź zaburzone różnicowanie płciowe, dziedziczenie, zmiany organiczne, zaburzenia endokrynologiczne czy brak innych dostępnych bodźców lub obiektów. W kontekście profilowania psychologicznego sprawców przestępstw seksualnych analiza zachowań wydaje się być fundamentalną kwestią. Statystyki policyjne nie ujmują jednak specyficznych zachowań seksualnych, które mogą łączyć się z zachowaniami dewiacyjnymi. Nie znamy zatem liczby przestępstw, w których kluczową rolę odegrały zachowania perwersyjne, takie jak np.: nekrofilia (bodźcem wywołującym podniecenie seksualne są zwłoki), asfiksjofilia (satysfakcję seksualną osiąga się poprzez niedotlenienie spowodowane podduszaniem) czy eretofonofilia (spełnienie seksualne realizowane jest poprzez mordowanie ofiary). Określenie indywidualnych, zaburzonych cech sprawcy może być niezwykle pomocne chociażby przy opracowywaniu swoistego modus operandi, czyli – jak pisze Tadeusz Hanausek: „sposobu zachowania się sprawcy, który jest szczególny, charakterystyczny i z reguły powtarzalny. […] modus operandi jest odzwierciedleniem indywidualnych cech, właściwości i możliwości sprawcy, a termin ten należy odnosić zarówno do samego czynu będącego przedmiotem postępowania, jak i do zachowań go poprzedzających i następujących po nim, a jednocześnie pozostających z nim w związku”².

W Klasyfikacji zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10 wyróżniono osiem zaburzeń preferencji seksualnych (parafilii), do których zaliczono:

1. fetyszyzm;
2. transwestytyzm fetyszystyczny;
3. ekshibicjonizm;
4. voyeuryzm;
5. pedofilię;
6. sadomasochizm;
7. wielorakie zaburzenia preferencji seksualnej;
8. inne zaburzenia preferencji seksualnej (nekrofilia, frotteuryzm)³.

Wyróżniane parafilie:

1. agalmatofilia – dewiacja, w której bodźcem seksualnym są pomniki i rzeźby;
2. agorafilia – dewiacja, w której bodźcem seksualnym są miejsca publiczne;
3. agreksofilia – dewiacja, w której bodźcem seksualnym jest podsłuchiwanie przebiegu kontaktu seksualnego innych osób. Bywa uznawana za odmianę voyeuryzmu (podglądactwo, oglądactwo);
4. akrofilia – dewiacja, w której bodźcem seksualnym jest wysokość;
5. akromotofilia – jedynym lub preferowanym sposobem osiągania satysfakcji seksualnej jest kontakt z osobami okaleczonymi, szczególnie z mającymi amputowane  kończyny;
6. albutofilia – dewiacja, w której bodźcem seksualnym jest woda;
7. alghedonia – przeżywanie rozkoszy podczas doznawaniu bólu;
8. altocalcifilia – typ fetyszu związany z wysokimi obcasami;
9. amaurofilia – bodźcem seksualnym jest współżycie seksualne w ciemności, gdy partner ma zamknięte oczy;
10. anaclitism – typ fetyszu związany z przedmiotami dziecięcymi;
11. anastemafilia – dewiacja, w której bodźcem seksualnym jest partner niskiego wzrostu;
12. andromimetofilia – dewiacja, w której bodźcem seksualnym są kobiety udające mężczyzn;
13. autonepiofilia (infantylizm parafiliczny) –  pobudzenie erotyczne osiąga się poprzez odgrywanie zachowań i sytuacji z okresu niemowlęcego, takich jak noszenie pieluch, korzystanie ze smoczka i przebieranie się w dziecięce śpioszki;
14. apotemnofilia – dewiacja, w której bodźcem seksualnym jest własne okaleczone ciało, często także obsesyjna chęć amputacji własnej kończyny;
15. arachnefilia – dewiacja, w której bodźcem seksualnym są pająki;
16. asfiksjofilia (asfiksja autoerotyczna) – dewiacja, w której bodźcem seksualnym jest niedotlenienie w wyniku duszenia się lub bycia duszonym;
17. aulofobia – dewiacja polegająca na obsesyjnym lęku przed instrumentami muzycznymi, które kojarzą się z członkiem;
18. autagonistofilia – rzadka dewiacja seksualna, w której bodźcem erotycznym jest sceniczność oraz publiczne współżycie;
19. autofetyszyzm – dewiacja, w której bodźcem seksualnym jest własne ciało lub jakaś jego część;
20. autonekrofilia – dewiacja, w której bodźcem seksualnym jest snucie wyobrażeń o byciu martwym;
21. autopedofilia – bodźcem seksualnym jest potrzeba bycia traktowanym jako dziecko;
22. autoskopofilia – dewiacja, w której bodźcem seksualnym jest oglądanie własnego ciała, narządów płciowych;
23. autossassinofilia – dewiacja, w której bodźcem seksualnym jest pozorowanie własnego zabójstwa; łączy w sobie ekshibicjonizm i masochizm;
24. choreofilia – dewiacja, w której bodźcem seksualnym jest taniec;
25. dacryfilia – typ dewiacji, w której źródłem podniecenia jest prowokowanie łez u partnera. Odmiana sadyzmu;
26. dendrofilia – dewiacja, w której obiektem seksualnym jest drzewo;
27. dorafilia – dewiacja, w której czynnikiem podniecającym są zwierzęce futro lub skóra;
28. dysmorfofilia – dewiacja związana wyłącznie z partnerami zdeformowanymi lub upośledzonymi psychicznie;
29. efebofilia – odnosi się do seksualnej preferencji dorosłych do kontaktów z osobami w późnym okresie dojrzewania (w wieku około 15–19 lat);
30. ekshibicjonizm – jedna z najczęściej spotykanych dewiacji polegająca na osiąganiu satysfakcji seksualnej przez publiczne obnażanie własnych narządów płciowych lub prezentowanie aktywności seksualnej (np. masturbacji) obcym osobom. Osoby obnażające się nie zdradzają zamiaru współżycia seksualnego z mimowolnym uczestnikiem tej sytuacji. Reakcja lęku lub szoku u świadka tego zdarzenia zwiększa podniecenie;
31. ekskrementofagia – dewiacja polegająca na osiąganiu satysfakcji seksualnej przez spożywanie wydalin partnera (moczu, stolca, nasienia, potu, krwi miesiączkowej), odmiana fetyszyzmu;
32. emetofilia – dewiacja polegająca na podniecaniu się wymiotami, które mogą być prowokowane lekami, piciem moczu partnera, głębokim wprowadzaniem członka do ust partnerki/partnera;
33. endytofilia – osiąganie satysfakcji wyłącznie z ubranymi partnerami;
34. entomofilia – bodźcem prowadzącym do osiągania satysfakcji seksualnej są insekty, np. mężczyzna może pobudzać własny członek, prowokowanymi użądleniami owadów umieszczonych w specjalnym pojemniku;
35. eretofonofilia – „mord z lubieżności”, skrajna postać sadyzmu, w której wyzwolenie seksualnej reakcji następuje podczas mordowania ofiary;
36. fetyszyzm – dewiacja seksualna wyrażająca się potrzebą seksualną ukierunkowaną na jakiś przedmiot, często na część garderoby.
37. flatufilia – rzadko spotykana dewiacja, w której bodźcem seksualnym są gazy jelitowe kierowane na twarz lub do ust partnera;
38. fobofilia – podniecenie seksualne jest wywoływane przez bodźce lękowe;
39. frotteuryzm (ocieractwo) – dewiacja objawiająca się tym, że jedynym lub preferowanym sposobem osiągania satysfakcji seksualnej jest ocieranie się o ciało obcej osoby w zatłoczonych miejscach publicznych; 
40. gerontofilia – rodzaj dewiacji polegający na osiąganiu satysfakcji seksualnej przez młodą osobę w wyniku współżycia z partnerem w wieku starczym;
41. hirsutofilia – fetyszem powodującym podniecenie są włosy spod pachy;
42. hodofilia – dewiacja polegająca na odczuwaniu przyjemności seksualnej podczas podróży;
43. homeowestytyzm – dewiacja, która polega na osiąganiu satysfakcji seksualnej przez nakładanie na siebie ubrania należącego do innej osoby tej samej płci;
44. hygrofilia – dewiacja, w której bodźcami seksualnymi są wydzieliny ciała;
45. hyfefilia – dewiacja polegająca na osiąganiu podniecenia przez dotykanie m.in. skóry, włosów;
46. kandaulezizm – rzadko spotykana, złożona dewiacja polegająca na łączeniu ekshibicjonizmu z masochizmem. Przyjemność seksualna jest przeżywana w następstwie pokazywania innym mężczyznom własnej, obnażonej partnerki. Nazwa pochodzi od Kandauleusa, który pokazywał swoją śpiącą żonę Gygesowi. Najczęściej spotykaną formą jest pokazywanie własnej partnerki znajomym. Obserwowanie ich reakcji, powodujące zazdrość i samoudrękę, pozwala uzyskać rozkosz;
47. kazirodztwo – kontakty seksualne między spokrewnionymi osobami;
48. klaustrofilifobia – dewiacja, w której satysfakcja seksualna jest osiągana poprzez współżycie w zamkniętych pomieszczeniach;
49. kleptofilia – dewiacja, w której satysfakcja seksualna jest osiągana w trakcie popełniania kradzieży;
50. klismafilia – typ dewiacji polegający na osiąganiu satysfakcji seksualnej poprzez wlewy doodbytnicze, określana czasami jako rodzaj masturbacji analnej;
51. koprofilia – dewiacja, w której bodźcem seksualnym jest kał i czynności z nim związane;
52. ksenofilia – rzadko spotykany typ dewiacji seksualnej, w której satysfakcję seksualną daje kontakt z obcą osobą;
53. laktafilia – dewiacja, w której bodźcem seksualnym są wydzielające mleko piersi;
54. masochizm – dewiacja seksualna, której istotną cechą jest czerpanie rozkoszy seksualnej w związku z niezwykle silną uległością i podporządkowaniem się drugiej osobie;
55. moriafilia – dewiacja polegająca na odczuwaniu przyjemności seksualnej podczas opowiadania niecenzuralnych dowcipów;
56. mysofilia – dewiacja, w której bodźcem seksualnym jest brud (własny, partnera, otoczenia);
57. narratofilia – dewiacja polegająca na wywoływaniu reakcji seksualnej poprzez rozmowy erotyczne;
58. nekrofilia – dewiacja seksualna polegająca na obcowaniu płciowym z osobą zmarłą;
59. nekrosadyzm – odmiana sadyzmu w jednej z jego krańcowych postaci. Szczególnie niebezpieczna dewiacja seksualna. Polega na śmiertelnym duszeniem kobiety podczas odbywania z nią stosunku seksualnego, a także podejmowaniem stosunku z ofiarą już po jej śmierci;
60. nimfofilia – potrzeba seksualna bądź skłonność seksualna dojrzałego mężczyzny ukierunkowana na dziewczęta we wczesnym okresie dojrzewania;
61. oculofilia – fetysz związany z oczami;
62. pediofilia – typ fetyszu związany z lalkami;
63. fallofilia – fetysz związany z dużym rozmiarem penisa;
64. pigmalionizm – osiąganie stanu podniecenia płciowego na widok zdjęć pornograficznych;
65. pirolagnia – wyzwolenie reakcji seksualnej na widok ognia; może być niespodziewanym, epizodycznym przeżyciem lub formą dewiacji prowadzącą do piromanii seksualnej;
66. podofilia – fetysz związany ze stopami;
67. raptofilia – odmiana sadyzmu polegająca na osiąganiu rozkoszy przez gwałcenie partnerów seksualnych;
68. sadomasochizm – współistnienie potrzeb, fantazji i pragnień sadystycznych z masochistycznymi;
69. saliromania – skojarzenie sadyzmu z fetyszyzmem polegające na celowym brudzeniu innej osoby w celu wyzwolenia reakcji seksualnej. Może polegać m.in. na opluciu nieznajomego na ulicy bądź wysmarowaniu partnera seksualnego wydzielinami ciała, sadzą, atramentem;
70. siderodromofilia – satysfakcję seksualną osiąga się przez współżycie w pociągu;
71. sitofilia – odmiana parafilii, w której satysfakcję seksualną osiąga się przez pobudzanie bodźcami wiążącymi się z jedzeniem, np. masturbowanie się warzywami;
72. skatologia telefoniczna – osiąganie satysfakcji seksualnej w czasie prowadzenia rozmów telefonicznych o obscenicznej treści.  Zaburzenie to najczęściej dotyczy mężczyzn. Rozmówcy cechujący się tą parafilią często dzwonią na telefony zaufania lub do losowo wybranych osób prywatnych. Źródłem satysfakcji jest podejmowanie obscenicznych tematów. Sprawcy najczęściej masturbują się podczas rozmów;
73. somnofilia (zespół śpiącej księżniczki) – przeżywanie satysfakcjonujących stosunków seksualnych jedynie podczas pozorowanego snu. Częściej występuje u kobiet. Termin może się także odnosić do uprawiania seksu ze śpiącym partnerem albo ocierania się o ciało śpiącego partnera;
74. stygmatofilia –  pociąg do partnerów z tatuażami, ciałem ozdobionym biżuterią lub naznaczonym bliznami. Satysfakcja seksualna w tej formie zachowań dewiacyjnych jest osiągana przez nakłuwanie innych osób;
75. symforofilia – przeżywanie w wyobraźni klęsk i katastrof żywiołowych lub innych, w których cierpią i giną ludzie, co wywołuje satysfakcję seksualną. Najczęściej dotyczy kobiet;
76. transwestytyzm – polega na upodobnianiu się do osoby płci przeciwnej poprzez ubiór i zachowanie w celu osiągnięcia satysfakcji emocjonalnej (transwestytyzm podwójnej roli) bądź seksualnej (transwestytyzm fetyszystyczny);
77. urofilia – parafilia, w której kontakt z moczem partnera jest źródłem podniecenia seksualnego. Fetyszem może być oddawanie moczu na partnera, wąchanie go, dotykanie, oblewanie się nim, wydalenie do narządów płciowych czy odbytnicy. Najczęściej połączona z dominacją jednego partnera nad drugim. Ma cechy masochistyczne;
78. urolalia – obsceniczne słownictwo związane z moczem używane w obecności partnera bądź co zdarza się częściej, wymuszanie na nim takich wypowiedzi. Parafilia o cechach fetyszyzmu skojarzonego z sadyzmem, występująca głównie u mężczyzn;
79. wampiryzm seksualny – skrajna postać fetyszyzmu, gdzie rolę fetysza pełni krew partnera. Satysfakcja seksualna osiągana jest najczęściej w wyniku nieszkodliwego ugryzienia lub zadrapania;
80. zelofilia – typ dewiacji, w której satysfakcja seksualna osiągana jest wyłącznie na drodze fantazjowania;
81. zoofetyszyzm – zaburzenia seksualne polegające na osiąganiu satysfakcji seksualnej pod wpływem widoku partnerki seksualnej, ubranej w skórę lub futro zwierzęcia;
82. zoofilia – rodzaj dewiacji seksualnej polegający na zaspokajaniu popędu seksualnego ze zwierzętami;
83. zoosadyzm – znęcanie się nad zwierzętami wywołujące reakcję seksualną.

Powyższa lista pokazuje, że wyróżnić możemy wiele skrajnie różnych w przebiegu zaburzeń preferencji seksualnych. Część dewiacji występuje niezwykle rzadko – ich istnienie potwierdza zaledwie kilka przypadków. Inne jednak, jak np. sadyzm, sadomasochizm czy zoofilia pojawiają się znacznie częściej. Natomiast fakt występowania wszystkich wymienionych parafilii powinien być brany pod uwagę w postępowaniu śledczym. „Zabójca seksualny zorientowany jest zazwyczaj na proces zabijania. Nie zależy mu wyłącznie na pozbawieniu życia człowieka – podstawowe znaczenie ma sposób, w jaki ten czyn się dokona. Dlatego też dość często pokrzywdzeni są przed śmiercią torturowani, zmuszani do wyuzdanych praktyk seksualnych – wszystko po to, aby sprawca mógł zrealizować swoje fantazje”⁴. Znajomość róźnch typów parafilii i niepomijanie faktu występowania odbiegających od normy śladów przy rozpracowywaniu przestępstwa może istotnie wpłynąć na stworzenie profilu psychologicznego sprawcy. Rozpoznanie elementów dewiacyjnych, np. nietypowego sposobu zadania ran czy ułożenia ciała, może zdecydowanie zawęzić motywy dokonanej zbrodni. Najistotniejsza będzie wtedy wiedza o tym, że dla sprawcy najważniejsze jest pragnienie zaspokojenia popędu seksualnego.